ÖZET
Bilim kurgu sadece edebi bir tür olmanın ötesinde toplumların dünü, bugünü ve geleceğine ilişkin ütopik ya da distopik kurguları da kapsayan geniş bir bağlama sahiptir. Bu açıdan bakıldığında oluşturulan ütopik/distopik kurgular veri kaynağı olarak düşünülebilir. Stephan Shaviro’nun da belirttiği gibi bilimsel hipotez kurmak ve test etmek ile kurgu oluşturmak birbirlerinden ayrı gibi görünse de ikisi de spekülatif ekstrapolasyon süreci olduğundan temelde farklı değillerdir. Max Weber de ideal tip oluşturmayı ütopyaya benzetir. Bu nedenle bilim kurgu eserlerinin sosyolojik olarak incelenmesi mümkündür. Bu inceleme ise bilim kurgu eserlerinde yer alan ütopik/distopik kurguların Weberyan sosyolojide olduğu gibi ideal tipler olarak ele alınmasıyla gerçekleştirebilir. Böylece bir bilim kurgu sosyolojisi yapılabilir. Bu çalışmada bilim kurgu sosyolojisinin nasıl yapılabileceği Isaac Asimov’un Vakıf üçlemesi üzerinden incelenmiştir. Bir bilim kurgu klasiği olan Vakıf yayımlandığı 1951-1953 yılları arasında enformasyon toplumunun vaatleri hakkında geleceğe eleştirel bir projeksiyon tutmaktadır. Bu anlamda eserlerin günümüz dijitalleşme ve dijital toplum tartışmaları için de söyleyebileceği birçok şey bulunmaktadır. Bu doğrultuda çalışma Vakıf üçlemesinin ütopik ve distopik kurgularını ideal tip olarak ele alarak dijitalleşme ile toplumların karşılaşacağı krizler neler olabilir sorusunun olası yanıtlarını analiz ederek bilim kurgu sosyolojisi yapabilmenin imkanını tartışmaktadır.