ÖZET
Milliyetçilik, modern düzenin, politiğin ve devletin olgunlaşmasında belirleyici etkiye sahip bir doktrin olarak on sekizinci yüzyılın sonunda ortaya çıkmıştır. Bu haliyle milliyetçilik, egemen milletlerin uluslaşma/milletleşme süreçlerini açıklamak için kullanılabilir. Çünkü Milliyetçik, mevcut bir devletin yaşamış olduğu dönüşümü açıklamaktadır. Bundan farklı olarak Miroslav Hroch, küçük milletlerin uluslaşma/milletleşme süreçlerini açıklamak için milliyetçilik kavramı yerine milli hareket kavramını kullanmaktadır. Bu çalışmada, Hroch’un baskın olmayan etnik gruplar için kurguladığı A, B ve C modeli kullanılarak Çarlık Azerbaycanı’nın uluslaşma/milletleşme sürecinin son evresi ele alınmaktadır. Bu bağlamda çalışmada, Mehmet Emin Resulzade’nin düşüncesinde milli ideal (mefkure) ve Azerbaycancılık problemi ele alınmaktadır. Resulzade, milli ideal çerçevesinde milli hareketin, istiklal gayesinde bir politik talep içermesini sağlamıştır. Bu sebeple Resulzade’nin düşüncesi ve milliyetçiliği, Azerbaycan merkezli olarak şekillenmiştir. Bu bağlamda Azerbaycan Milli Hareketinin politik talebi, Resulzade tarafından belirlenmiştir. Bu çalışma, Çarlık Azerbaycanı’nın milli hareket öncesi bir devlete ve millete sahip olmadığı görüşünden yola çıkarak, uluslaşma/milletleşme sürecinin ancak Hroch’un A, B ve C modeliyle anlaşılabileceğini savunmakta ve Azerbaycan Milli Hareketini bu modelle açıklamayı amaçlamaktadır.