Makale

Fârâbî’ye Göre Bilginin Kesinliği Açısından Yargısal Bilgi Türleri

Özet

Fârâbî’de bilgi, tasavvur ve tasdik olarak ikiye ayrılır. Onun felsefesinde bilginin kesinliği (yakîn)
tasavvurî (kavramsal) bilgide değil, tasdikî bilgide söz konusudur. Bir olgu ve durumun, zihinde
her nasıl kabul edilmiş ve hakkında her ne düşünülmüşse zihin dışında da öyle olduğuna inanılması olarak tanımlanan yakîn, “A, B’dir.” formundaki bir şeyin inanç konusu edilmesiyle, yani tasdik
ile başlar. Yakînin ikinci ayağı, bu inancın gerçekliğe uygun olması, yani doğru sıfatını kazanarak
“doğru tasdik” olmasıdır. Dolayısıyla yakîn, doğru tasdik üzerinde gerçekleşen ikinci bir inanç olarak tezahür eder. İkinci inanç ile yakînî olarak bilinen doğru tasdikin, bilindiği bu hâl dışındaki
bir ihtimalde var olmasının imkânsız olduğunu kavramak kastedilir. Fârâbî’de yargısal bilgi, yani
tasdikî bilgilerin farklı sınıfları, yakîn kavramı merkeze alınarak yapılmıştır. Tasdik, yakînî olan ve
yakînî olmayan olarak ikiye ayrılır. Yakînî tasdik, bir olay ve olguya ilişkin zihin ile gerçeklik arasında
kurulan uygunluk (mutabakat) ilişkisinin asla bozulamayacağının bilinmesidir. Buna göre yakînî
tasdik, sofistik bir tartışma karşısında asla çürütülemez.

Anahtar Kelimeler

Bilgi Yargısal Bilgi (Tasdik) Doğru Yakînî Tasdik Yakînî Olmayan Tasdik Cedelî Tasdik Belâğî Tasdik.